ประวัติการเล่นเซปักตะกร้อ

ประวัติการเล่นเซปักตะกร้อ

1. ต้นกำเนิดและการละเล่นพื้นบ้าน

เซปักตะกร้อมีต้นกำเนิดและมีการเล่นแพร่หลายในหลายประเทศของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มาตั้งแต่สมัยโบราณ เช่น:

• ประเทศไทย: มีการเล่นตะกร้อมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยมีหลักฐานภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดพระแก้ว (สมัยรัตนโกสินทร์) เป็นภาพหนุมานกำลังเล่นตะกร้อ และมีการกล่าวถึงในวรรณคดีไทย
• พม่า (เมียนมา): เรียกการเล่นล้อมวงว่า “ชินลง” (Chinlone) ซึ่งเน้นการเตะลูกไม่ให้ตกพื้นและแสดงลีลาท่าทางต่างๆ
• มาเลเซีย: เรียกว่า “เซปัก รากา” (Sepak Raga) โดยคำว่า “รากา” หมายถึง ตะกร้าหรือลูกบอลหวาย

2. วิวัฒนาการสู่ตะกร้อข้ามตาข่าย (แบบไทย)

• พ.ศ. 2472 (ค.ศ. 1929): กลุ่มบุคคลชาวไทย เช่น นายผล พลาสินธุ์ ได้ปรับปรุงวิธีการเล่นตะกร้อ โดยนำแนวคิดของกีฬาแบดมินตันมาปรับใช้ ทำให้เกิดการเล่น “ตะกร้อข้ามตาข่าย” (คล้ายวอลเลย์บอลที่ใช้เท้า) ขึ้น โดยมีการจัดการแข่งขันเป็นครั้งแรกที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

3. การรวมกันและกำเนิด “เซปักตะกร้อ” สากล

• พ.ศ. 2508 (ค.ศ. 1965): เป็นจุดเปลี่ยนสำคัญเมื่อประเทศมาเลเซียเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขัน กีฬาแหลมทอง (SEAP Games) ครั้งที่ 3 ณ กรุงกัวลาลัมเปอร์ ได้บรรจุกีฬาตะกร้อเข้าแข่งขันอย่างเป็นทางการ
• การตั้งชื่อสากล: เพื่อให้เป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ ได้มีการนำภาษาของสองชาติมารวมกัน โดยใช้คำว่า “เซปัก” (Sepak – ภาษามาเลเซีย แปลว่า “เตะ”) รวมกับ “ตะกร้อ” (Takraw – ภาษาไทย หมายถึง “ลูกบอลหวาย”) กลายเป็น “เซปักตะกร้อ” (Sepak Takraw)
• การกำหนดกติกา: กีฬาเซปักตะกร้อสากลได้ยึดรูปแบบการเล่นและสนามแข่งขันของมาเลเซียเป็นพื้นฐาน โดยนำอุปกรณ์และขนาดความสูงของตาข่ายจากประเทศไทยมาใช้ร่วมด้วย

4. การเผยแพร่ในระดับนานาชาติ

• เซปักตะกร้อถูกบรรจุในมหกรรมกีฬาระดับภูมิภาคอย่างต่อเนื่อง เช่น ซีเกมส์ (Sea Games) และ เอเชียนเกมส์ (Asian Games)
• มีการก่อตั้ง สหพันธ์เซปักตะกร้อนานาชาติ (ISTAF – International Sepaktakraw Federation) เพื่อกำกับดูแลและกำหนดกติกาการแข่งขันในระดับโลก

กติกาการเล่นเซปักตะกร้อ (โดยละเอียดตาม ISTAF)

เซปักตะกร้อที่แข่งขันในปัจจุบันมักเป็นประเภททีมเดี่ยว (Regu) 3 คน หรือประเภททีมชุด (ประกอบด้วย 3 ทีมเดี่ยว)

1. สนามแข่งขันและอุปกรณ์

2. ผู้เล่นและตำแหน่ง

• ประเภททีมเดี่ยว (Regu): ผู้เล่น $3$ คน (ตัวจริง) และสำรอง $1-2$ คน
  • ผู้เล่นหลัง (Back): หรือ ตัวเสิร์ฟ ยืนอยู่ในวงกลมเสิร์ฟ
  • ผู้เล่นหน้า (Front) ซ้ายและขวา: หรือ ตัวชง/ตัวทำ ยืนอยู่ในเสี้ยววงกลมด้านหน้า

3. การเสี่ยงและการอบอุ่นร่างกาย

• ก่อนเริ่มการแข่งขัน จะมีการ เสี่ยง (ทายเหรียญ)
• ทีมที่ชนะการเสี่ยงจะได้เลือก “แดน” หรือ “เสิร์ฟ” ก่อน
• ทีมที่ได้เสิร์ฟจะได้สิทธิ์อบอุ่นร่างกายก่อน เป็นเวลา $2$ นาที

4. การเริ่มเล่นและการเสิร์ฟ (Service)

• ผู้โยน (Feeder): ผู้เล่นหน้าซ้ายหรือขวาจะเป็นคนโยนลูกตะกร้อให้ตัวเสิร์ฟ
• ผู้เสิร์ฟ (Server): ต้องวางเท้าหลัก (ข้างใดข้างหนึ่ง) อยู่ในวงกลมเสิร์ฟ และห้ามยกเท้าหรือลากเท้าขณะเสิร์ฟ
• การเสิร์ฟ: ผู้เสิร์ฟจะต้องเตะลูกตะกร้อขณะที่ผู้โยนโยนลูกให้ ในการเสิร์ฟ ลูกตะกร้อต้องข้ามตาข่ายและตกลงในแดนฝ่ายตรงข้าม จึงจะถือว่าเป็นการเสิร์ฟที่ถูกต้อง

5. การเล่นลูกและการทำผิดกติกา (Faults)

• การสัมผัสลูก: ผู้เล่นสามารถใช้ เท้า, เข่า, หน้าอก, และศีรษะ ในการเล่นลูก (ห้ามใช้มือหรือแขน)
• จำนวนครั้ง: ผู้เล่นในทีมสามารถสัมผัสลูกได้ ไม่เกิน $3$ ครั้ง ก่อนข้ามตาข่ายไปแดนฝ่ายตรงข้าม
• การผิดกติกาที่พบบ่อย (Faults):
  • ลูกตะกร้อ ถูกมือหรือแขน ของผู้เล่น
  • ลูกตะกร้อ ตกพื้น ในแดนของตนเอง
  • ผู้เล่น เล่นลูกเกินกว่า $3$ ครั้ง
  • ผู้เล่น เหยียบเส้น หรือ กระโดดเสิร์ฟ ขณะเตะลูก
  • ส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายหรืออุปกรณ์ ถูกตาข่าย หรือ ล้ำเข้าไปในแดนฝ่ายตรงข้าม (ยกเว้นการเคลื่อนไหวต่อเนื่องหลังการเล่นลูก)

6. การนับคะแนนและการชนะเซต (Scoring System)

• ระบบคะแนน: ใช้ระบบ แรลลี่พอยต์ (Rally Point) คือ ทีมที่ได้คะแนนจะได้สิทธิ์เสิร์ฟลูกต่อไปทันที ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายเสิร์ฟก่อนหน้าหรือไม่ก็ตาม
• การชนะเซต:
  • ทีมที่ทำคะแนนได้ $15$ คะแนน ก่อน และมีคะแนนนำห่างอย่างน้อย $2$ คะแนน จะเป็นผู้ชนะในเซตนั้น
  • ถ้าคะแนนเท่ากันที่ $14-14$ (ดิวส์) จะต้องแข่งขันต่อ ทีมใดที่ถึง $17$ คะแนน ก่อน จะเป็นผู้ชนะในเซตนั้น
• จำนวนเซต:
  • ทีมเดี่ยว (Regu): ชนะ $2$ ใน $3$ เซต โดยเซตที่ $3$ (ไทเบรก) จะเล่นเพียง $15$ คะแนน และเมื่อถึง $8$ คะแนน ให้ทำการสลับแดน
  • ทีมชุด (Team): ชนะ $2$ ใน $3$ ทีมเดี่ยว

7. การขอเวลานอก (Time-Out)

• แต่ละทีมสามารถขอเวลานอกได้ เซตละ $1$ ครั้ง ครั้งละ $1$ นาที โดยต้องขอขณะที่ลูกตะกร้อไม่ได้อยู่ในการเล่น